Elke keer dat ik een Mees spot moet ik somehow denken aan Mees Kees. Voor wie Mees Kees niet kennen, schrijfster Mirjam Oldenhave schreef er een populaire kinderboekenserie over, die ook is verfilmd. Mees Kees is nog jong en onervaren, en wijkt in zijn manier van lesgeven af van traditionele opvattingen daarover. Hij gebruikt onder andere humor en creativiteit, waardoor hij ook geliefd is bij de kinderen. Mees Kees gaat dus over leren en lesgeven. Soms gaat leren over gewone feitenkennis. Nu ik me nog niet zo gek lang op het pad van de vogelarij begeef, leer ik nog dagelijks bij.
Zo is een grappig feitje dat je als antwoord zou kunnen zien op de volgende vraag: wie van de drie mezen (Koolmees, Pimpelmees, Staartmees) behoort niet tot de mezenfamilie? Dat klinkt nogal als een onverwachte vraag, omdat elk van de drie vogels ‘mees’ in de naam heeft. Volgens Wikipedia (https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Staartmees) behoort de Staartmees (Aegithalos caudatus) niet tot de echte mezenfamilie (Paridae). Er zijn ook wel verschillen tussen de Staartmees en de Kool- en Pimpelmees. Zo heeft de Staartmees vanwege zijn langere staart meer kundigheid met navigeren vergeleken met de andere mezen met korte staarten. Ook in het gedrag zie je verschillen. Waar de Kool- en Pimpelmees meer op zichzelf zijn, is de Staartmees een vogel met meer sociaal gedrag. Je ziet ze meer in groepen, op zoek naar voedsel, of met elkaar slapen.
Ook al staat er dus Mees in je naam, je bent niet allemaal hetzelfde. Daar zie ik een parallel met controlerend accountants die allemaal RA of AA in hun naam hebben, en misschien wel eenzelfde aantal jaren controle-ervaring achter de rug hebben, maar verschillen in de kennis en kunde die ze hebben opgedaan. Waarom dit interessant is?
In 2007 rondde ik mijn proefschrift af over de kwaliteit van oordeelsvorming bij het identificeren van bedrijfsrisico’s, en de bijdrage die ervaring heeft op die kwaliteit van oordeelsvorming. Bottomline was daarbij de conclusie dat algemene ervaring geen significante bijdrage had (de onderzoeksliteratuur laat op dit punt gemengde resultaten zien), maar dat branchespecialisatie tot op zekere hoogte wel positieve invloed heeft op de kwaliteit van het accountantsoordeel.
Inmiddels zijn we bijna 20 jaar verder in de tijd. Wat je als accountant leert tijdens de accountantsopleiding is een zeer actueel vraagstuk. Meerdere universitaire onderwijsinstellingen werken hard aan een nieuw curriculum. Nyenrode Business Universiteit, waaraan ik zelf verbonden ben, vernieuwt haar curriculum zeer ingrijpend door een belangrijk deel van het praktijkleren (de praktijkopleiding) te integreren met het theorieleren (gangbare accountantsopleiding). Maar er is meer vernieuwing, bijvoorbeeld als het gaat om de aandacht die AI krijgt in de nieuwe stijl accountantsopleiding, waar we studenten als het ware nog meer willen leren leren. Professionele oordeelsvorming, waaronder integrated thinking, is belangrijker dan ooit in een wereld die steeds complexer wordt.
Het IT domein in brede zin is daarmee voor de accountant ook belangrijker dan ooit. Onlangs deden projectleider Maarten Siglé en ik onderzoek naar de invloed van algemene ervaring op het identificeren van risico’s. Dit onderzoek zal verschijnen in het internationale tijdschrift International Journal of Accounting, Auditing and Taxation, en is nu al op internet te vinden in de SSRN database. In ons experiment maken we onderscheid tussen een traditionele setting (laag cybersecurity risico) en een meer moderne setting (hoog cybersecurity risico). Uit het onderzoek volgt de algemene conclusie dat algemene controle-ervaring wel bijdraagt aan de kwaliteit van oordeelsvorming bij risico-identificatie in de traditionele setting, maar niet in de moderne (hoog cybersecurity risico) setting. Het is in het algemeen belangrijk om veel (algemeen) vlees op de botten te hebben, en om de kern van het accountantsvak zodanig te leren dat je startbekwame accountant bent op het moment dat je je diploma ontvangt. Maar dat betekent uiteraard niet dat je elke setting aan kunt. Je zult voor je zelf ook moeten uitvogelen of je je moet specialiseren (bijvoorbeeld in een bepaalde sector zoals die van financial services, of in de richting van IT), en als je je specialiseert betekent dat levenslang bij-leren. De ontwikkelingen op IT (en ander) gebied gaan hard. Het is belangrijk om niet alleen aan bijscholing te doen, maar ook goed na te denken over de kennis en kunde die op cliëntniveau noodzakelijk zijn om deze goed te kunnen bedienen, om een hoog niveau van controlekwaliteit te kunnen realiseren.
Het kan fris, dynamisch, en creatief zijn om jonge mensen in je team op te nemen. Met net afgestudeerde accountants die getraind zijn in integrated thinking kan veel complexiteit doorgrond worden. Jonge mensen hebben doorgaans ook meer met IT dan hun collega’s van een oudere generatie. Tegelijk is ook van belang om het juiste ervaringsniveau in het team beschikbaar te hebben. Life Long Learning moet je niet ‘Laten Lopen’. Investeer in je zelf en specialiseer jezelf, in je toekomst, in een robuust accountantsberoep. In zekere zin moet de Generalist MKB Accountant ook van veel markten thuis zijn en tenminste weten waar welke kennis en kunde te verkrijgen is. En ja, soms betekent dat ook weleens nee zeggen tegen nieuwe potentiële opdrachtgevers. Doe vooral waar je goed in bent en ‘stay connected’. Zoals wij bij V&A zeggen: elke dag een beetje beter!
Literatuur:
Van Nieuw Amerongen, C. M. (2007). Auditors’ performance in risk and control judgments: An empirical study. Dissertation. VU Amsterdam.
Siglé, M.A., & Van Nieuw Amerongen, C.M. (2025). Experimental evidence of experience effects on auditors’ identification of traditional and cybersecurity risks, forthcoming in: Journal of International Accounting, Auditing, and Taxation. Experimental Evidence of Experience Effects on Auditors’ Identification of Traditional and Cybersecurity Risks by Maarten Sigle, Niels van Nieuw Amerongen :: SSRN.
4 juli 2025, prof. dr. Niels van Nieuw Amerongen RA
[1] Afbeelding 1 Koolmees, Pimpelmees en Staartmees
